خبرگزاری مهرـ گروه بینالملل: نگاهی به روابط گذشته میان مصر و سوریه نشان می دهد که این دو کشور همواره در طول تاریخ دارای مشترکات زیادی بوده اند. از جمله مواردی که می‌توان از آن به عنوان یکی از آخرین نمادهای وحدت میان دو کشور در تاریخ یاد کرد، تشکیل جمهوری متحده عربی در فوریه سال ۱۹۵۸ است.
پس از پایان جنگ سوئز و عقبنشینی نظامیان انگلیس، فرانسه و رژیم صهیونیستی از خاک مصر، «جمال عبدالناصر» بهعنوان یک رهبر بین المللی در جهان عرب مطرح شد. این جایگاه که رسانهها نیز در دامن زدن به آن نقش ویژه ای ایفا کردند، مقوله رهبری جهان عرب و کشورهای جهان سوم بهویژه در آفریقا را مطرح ساخت. درنتیجه در فوریه سال ۱۹۵۸ سوریه موافقت‌نامه تشکیل جمهوری متحده عربی با مصر را به امضا رساند و در جریان رفراندومی که در ۲۲ فوریه همان سال برگزار شد، جمهوری متحد عربی با شرکت مصر و سوریه شکل رسمی به خود گرفت. تحلیلگران در آن زمان بر این باور بودند که هدف اصلی تشکیل جمهوری متحده عربی ایجاد یک نوع وحدت و یکپارچگی میان مصر و سوریه برای مقابله با دشمنان مشترک خود از جمله رژیم صهیونیستی بود. با گذشت مدتی از تشکیل جمهوری متحده عربی شائبه رهبری جمال عبدالناصر بر جهان عرب بیش از پیش بر سر زبان ها افتاد. با تشکیل اولین کابینه مشترک در اکتبر ۱۹۵۸چهارده پست وزارتخانه های مهم در اختیار مصر قرار گرفت و هفت وزارتخانه نیز به سوریه واگذار شد. علاوه بر این، مقام ریاستجمهوری نیز به جمال عبدالناصر واگذار شد. در فوریه ۱۹۵۸یمن نیز به این اتحادیه پیوست و از ۸ مارس ۱۹۵۸به عنوان کشورهای متحده عربی رسمیت یافت. با این حال، عمر این اتحادیه زیاد به طول نیانجامید و به دلایل مختلفی از جمله تصمیم ناصر مبنی بر بهبودی روابط با آمریکا و کودتای نظامی در ۲۸ سپتامبر ۱۹۶۱ در سوریه، این کشور از جمهوری متحده عربی خارج شد تا در نهایت این اتحادیه منحل شود.
از جمله دیگر همکاری های مشترک میان مصر و سوریه که در طول تاریخ به چشم می خورد، اتحاد دو کشور در جنگ علیه رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۷۳ است؛ جنگی که به جنگ اکتبر شهرت یافت. در این جنگ برخی از کشورهای عربی نیز در کنار سوریه و مصر مشغول به جنگ با صهیونیست ها شدند. جنگ اکتبر از ششم اکتبر آغاز و حدود ۲۰ روز به طول انجامید. این جنگ با حمله غافلگیرانه مصر و سوریه علیه مواضع صهیونیستها در شرق کانال سوئز و بلندی های جولان آغاز شد.
روابط میان سوریه و مصر در زمان حسنی مبارک، رئیس جمهوری مخلوع این کشور بسیار تیره و تار بود. سوریه به دلیل قرار داشتن در محور مقاومت و حمایت همه جانبه از مسأله فلسطین همواره مغضوب دولت حسنی مبارک بود؛ کسی که از هیچ خدمتی به آمریکا و رژیم صهیونیستی فروگذار نکرد. در زمان مبارک، سیاست های مصر و سوریه همواره در نقطه مقابل یکدیگر قرار داشت؛ مصر از صهیونیستها حمایت می کرد و سوریه با آنها به مبارزه می‌پرداخت، مصر همواره مجری سیاست های آمریکا در منطقه بود، در حالی که سوریه با این سیاست ها مقابله می کرد. مسأله فلسطین نیز از دیگر اختلافات عمیق میان مصر و سوریه در زمان مبارک بود. حسنی مبارک نه تنها هیچگاه از مسأله فلسطین حمایت نکرد، بلکه در کشتار آنها توسط صهیونیستها نیز خدمات زیادی را ارائه داد که از جمله آنها می توان به بسته نگاه داشتن گذرگاه رفح آن هم در زمانی که غزه تحت شدیدترین حملات هوایی جنگنده‌های رژیم صهیونیستی قرار داشت، اشاره کرد.
پس از خلع حسنی مبارک از قدرت و روی کار آمدن محمد مرسی، کاندیدای مورد حمایت جمعیت اخوان المسلمین در مصر، روابط میان مصر و سوریه بیش از پیش تیره و تار شد. محمد مرسی در اولین سخنرانی خود پس از به دست گرفتن قدرت در مصر بدون نام بردن از دولت سوریه اعلام کرد که قاهره از ملت سوریه در بحرانی که با آن مواجه است، حمایت می کند. از اولین اظهارنظرهای مرسی در خصوص بحران سوریه کاملا روشن شد که سیاست خارجی دولت مرسی در قبال سوریه معاندانه است. پس از مدتی محمد مرسی در جریان برگزاری یک راهپیمایی در قاهره تصریح کرد: «مصر امروز تصمیم گرفت که روابط دیپلماتیک خود با دولت کنونی بشار اسد را قطع کند و سفارت سوریه در قاهره تعطیل می‌شود».وی همچنین از بازگشت کاردار مصر در دمشق خبر داد و از کشورهای غربی خواست تا در سوریه منطقه پرواز ممنوع را اجرا کنند. تصميم مرسی مبنی بر قطع روابط با دمشق حمایت شورای همکاری خليج فارس، رژيم صهيونيستی و آمريكا را به دنبال داشت. با وجود اینکه بسیاری از فعالان سیاسی مصری از اعلام چنین خبری شوکه شده و ابراز شگفتی کردند اما مرسی هیچگاه از مواضع خود عقب نشینی نکرد و به سیاست های معاندانه‌اش در قبال دولت بشار اسد ادامه داد.
اما پس از عزل محمد مرسی از قدرت و روی کار آمدن عبدالفتاح السیسی به عنوان رئیس جمهوری مصر، سیاست خارجی قاهره حداقل در رابطه با روابط با دمشق دچار تغییر و تحولات گسترده شد. عبدالفتاح السیسی پس از تکیه زدن بر کرسی قدرت تلاش کرد تا با ازسرگیری روابط با دمشق ـ که در زمان مرسی به کلی قطع شده بود ـ به تنش های موجود در روابط دو کشور برای همیشه پایان دهد. مصر در اولین گام برای تحقق این مهم اقدام به فراخواندن هیئت‌های مخالف سوری به قاهره برای رایزنی با آنها جهت حل بحران سوریه کرد.
از سوی دیگر این کشور همچنین با طرح عربستان و قطر مبنی بر اعطای کرسی سوریه در اتحادیه عرب به ائتلاف معارضان نیز مخالفت کرد. این در حالی است که سفر از پیش اعلام نشده «علی مملوک» رئیس شواری امنیت ملی سوریه به قاهره و دیدار با عبدالفتاح السیسی و فرماندهان ارتش مصر یکی از مهم ترین اقداماتی محسوب می شود که در راستای احیای روابط دیپلماتیک میان دو کشور صورت گرفت.
به گزارش روزنامه «الدیار» السیسی در جریان دیدار خود با مملوک خطاب به وی گفته است: «از شما می خواهم پیام حمایت من از اسد را به وی برسانید؛ من بر این اعتقاد هستم که اسد سقوط نخواهد کرد». این روزنامه در ادامه گزارش خود نوشت: «السیسی همچنین به مملوک گفته است که مصر و سوریه دارای دشمنی واحد به نام تکفیریها هستند و هر دو در حال حاضر در حال مبارزه با این دشمن مشترک هستند.»
در ادامه گزارش روزنامه الدیار آمده است: «رئیس جمهوری مصر به رئیس دستگاه اطلاعات این کشور دستور داده تا به سازمان سیا آمریکا اطلاع دهد که امنیت مصر و سوریه به هم گره خورده و آنچه که در سوریه می گذرد برای قاهره بسیار حائز اهمیت است.»
کارشناسان و تحلیلگران معتقدند با توجه به شخصیت برجسته «علی مملکوک» در ساختار نظامی ارتش سوریه، اعزام چنین شخصی به مصر برای دیدار با فرمانده هان ارتش این کشور، خود به تنهایی از اهمیت بسزای مأموریت ویژه وی حکایت دارد. کارنامه سیاست خارجی دولت السیسی در طول قریب به دو سال و نیم گذشته به خوبی نشان می دهد که قاهره همواره خواستار حل سیاسی بحران سوریه و عدم نقض تمامیت ارضی این کشور توسط نیروهای خارجی بوده است. سفرهای خارجی السیسی و دیدار وی با همتایان خود از جمله ولادیمیر پوتین و تأکید بر لزوم کمک به دولت سوریه و مخالفان برای برون رفت از بحران کنونی نمونه ای از نحوه سیاست خارجی السیسی در سوریه است.
حمایت های گسترده قاهره از حل سیاسی بحران سوریه تا جایی پیش رفت که درست یک ماه پیش «احمد ابوزید» سخنگوی وزارت خارجه مصر در سخنانی اعلام کرد که قاهره از موافقت شورای امنیت سازمان ملل با طرح «استفان دی‌مستورا» برای حل سیاسی بحران سوریه استقبال می‌کند. وی در این زمینه تصریح کرد: «امروز، گروه تروریستی داعش نه تنها برای کشورهای منطقه بلکه برای تمامی کشورهای جهان تهدید بزرگی به شمار می رود، به همین دلیل باید در سوریه و عراق و دیگر کشورها با آن مبارزه کرد». سخنگوی وزارت خارجه مصر افزود: «قاهره هیچ تفاوتی میان داعش در سوریه و دیگر کشورها همچون لیبی قائل نیست».
در همین ارتباط، اظهارات بشار اسد رئیس جمهوری سوریه درست پس از چند ماه از روی کار آمدن عبدالفتاح السیسی به خوبی حاکی از چرخش سیاست خارجی قاهره در قبال دمشق است. بشار اسد در سخنانی با اشاره به اینکه وی اوضاع مصر را پیگیری می کند، گفت: «مصر همچون دژ و سنگر اعراب است و روابط دمشق و قاهره در حال حاضر حتی از دوران حسنی مبارک هم بهتر است». وی همچنین ادامه داد: «هم اکنون روابطمان با مصر از دو دهه پیش بهتر است».
بدون شک چالشها و خطراتی که امروز سوریه با آن مواجه است و این کشور را تهدید می کند، همان چالش ها و خطراتی هستند که مصر نیز با آنها دست و پنجه نرم می کند؛ از تروریسم حمایت شده از سوی آمریکا و غربی ها گرفته تا طرح هایی که در خصوص تجزیه کشورهای منطقه بر سر زبان ها جاری شده اند.
همین وجه مشترک کافی است تا دو طرف را به فکر احیای اتحادی که طی چند برهه از تاریخ به آن رسیدند، بیاندازد. با این وجود، بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان مسائل خاورمیانه براین باورند که قاهره برای ازسرگیری روابط خود سوریه با چالش های جدی مواجه است؛ چالش هایی که برای عبور از آن باید از نوعی شجاعت برخوردار بود.
از جمله این چالشها می توان به این نکته اشاره کرد که مصر همواره خواهان روابط مستحکم و گسترده با کشورهای حاشیه خلیج فارس و در رأس آنها عربستان سعودی و امارات بوده و هست. پر واضح است که نزدیکی مصر و سوریه برای این دو کشور و بسیاری از کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس خوشایند نبوده و نیست.
این درست همان مسأله ای است که موجب می شود تا عبدالفتاح السیسی به صورت محتاطانه به اندیشه احیای روابط خود با دمشق جامه عمل بپوشاند. البته در این میان نباید از این مسأله نیز غافل شد که دولت السیسی تا حدودی خطرات ناشی از نزدیکی به سوریه که در واقع به معنای دوری از عربستان سعودی است را به جان خریده است. زیرا تلاش قاهره برای نزدیکی به دمشق طی ماه های اخیر موجب بروز تنش در روابط میان مصر و عربستان شده است. این تنش را می توان در سنگ اندازی های عربستان سعودی در مسیر تشکیل نیروی مشترک عربی که مصر طرح آن را به اتحادیه عرب ارائه داده است، جستجو کرد.
درست در خلال گمانه زنی های رسانه ای در خصوص روابط میان قاهره و دمشق، روزنامه «دیلی استار» لبنان در گزارشی پیرامون این مسأله نوشت: مقامات مصر و سوریه توافق کردند تا روابط دیپلماتیک دو کشور پس از توقف دوساله از سرگرفته شود. این روزنامه افزود: «مقامات مصر و سوریه توافق کردند روابط دیپلماتیک و همکاری مشترک خود را در سطح امنیتی با هدف مبارزه با گروه تکفیری - صهیونیستی داعش از سرگیرند».
نظر شما